برق سه فاز چیست و چرا در ساختمان‌ها استفاده می‌شود؟

برق سه فاز یک سیستم جریان متناوب (AC) است که از سه سیم فاز (معمولاً با رنگ‌های قرمز، زرد و آبی) تشکیل شده که هر کدام با اختلاف فاز 120 درجه نسبت به یکدیگر کار می‌کنند. این سیستم معمولاً همراه با یک سیم نول (مشکی یا آبی روشن) و گاهی یک سیم ارت (سبز و زرد) استفاده می‌شود. ولتاژ این سیستم بین 380 تا 500 ولت است و به همین دلیل برای مصارفی که به توان الکتریکی بالا نیاز دارند، مانند صنایع، کارخانجات و ساختمان‌های مسکونی یا تجاری با تجهیزات پرمصرف، بسیار مناسب است.

کاربردهای برق سه فاز در ساختمان‌ها

• آسانسورها: در ساختمان‌های بلندمرتبه، آسانسورها به توان بالایی نیاز دارند که برق سه فاز به خوبی تأمین می‌کند.
• پمپ‌های آب: در مجتمع‌های مسکونی که از پمپ چاه یا سیستم‌های آبرسانی استفاده می‌کنند.
• سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی: برای تأمین برق مورد نیاز کولرهای گازی یا چیلرها در ساختمان‌های بزرگ.
• تجهیزات صنعتی کوچک: در کارگاه‌های خانگی یا تجاری که در برخی ساختمان‌ها وجود دارند.

مزایای برق سه فاز

• راندمان بالاتر: اتلاف انرژی در این سیستم کمتر است.
• توان ثابت: برخلاف برق تک فاز که توان متغیری دارد، برق سه فاز توان ثابتی ارائه می‌دهد.
• کاهش هزینه‌ها: برای مصارف بالا، استفاده از این سیستم مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

تفاوت برق تک فاز و سه فاز: کدام برای شما مناسب‌تر است؟

برای درک بهتر اینکه چرا باید از برق سه فاز استفاده کنیم، بیایید آن را با برق تک فاز مقایسه کنیم:

اگر در ساختمان شما مصرف برق کمتر از 7.5 کیلووات باشد، برق تک فاز کافی است؛ اما برای مصارف بالاتر، مانند مجتمع‌های مسکونی بزرگ، استفاده از سیم‌کشی برق سه فاز ضروری خواهد بود.

روش‌های سیم‌کشی برق سه فاز

برای سیم‌کشی برق سه فاز در ساختمان‌ها، دو روش اصلی وجود دارد: ستاره‌ای و مثلثی.

روش ستاره‌ای

در این روش، از سیم نول استفاده می‌شود. این روش مصرف انرژی کمتری دارد و اغلب برای راه‌اندازی موتورها مناسب است.

روش مثلثی

در این روش، سیم نول حذف می‌شود و جریان در مدار افزایش می‌یابد. این روش برای دستگاه‌هایی که به توان بالاتر نیاز دارند، ایده‌آل است.

مراحل کامل سیم‌کشی برق سه فاز در ساختمان‌ها

در این بخش، به صورت گام‌به‌گام و با جزئیات کامل، مراحل سیم‌کشی برق سه فاز را توضیح می‌دهیم تا هم برای کاربران مبتدی قابل‌فهم باشد و هم برای متخصصان مفید واقع شود.

1. دریافت انشعاب و نصب کنتور سه فاز

اولین قدم، درخواست انشعاب برق سه فاز از اداره برق محلی است. پس از تأیید، کنتور سه فاز در محل مناسبی (معمولاً در ورودی ساختمان یا پارکینگ) نصب می‌شود. این کنتور مصرف برق را اندازه‌گیری کرده و به شبکه برق متصل می‌شود.

2. انتخاب و نصب تابلو برق سه فاز

تابلو برق مرکزی جایی است که تمام کلیدها، فیوزها و اتصالات در آن قرار می‌گیرند. این تابلو باید:

• از جنس مقاوم (فلزی یا پلاستیکی باکیفیت) باشد.
• فضای کافی برای نصب تجهیزات داشته باشد.
• به سیستم ارت متصل شود.

3. نصب کلیدهای حفاظتی (MCCB و RCD)

• کلید کمپکت (MCCB): به عنوان کلید اصلی، از مدار در برابر اضافه‌بار و اتصال کوتاه محافظت می‌کند. معمولاً از نوع سه قطبی با ظرفیت 63 آمپر انتخاب می‌شود.
• کلید محافظ جان (RCD): برای جلوگیری از برق‌گرفتگی و نشتی جریان، ضروری است.

4. اتصال فازها و نول

سه سیم فاز (قرمز، زرد، آبی) از کنتور به کلید کمپکت و سپس به کلیدهای مینیاتوری متصل می‌شوند. سیم نول نیز به شینه نول در تابلو وصل می‌شود تا مدار کامل شود.

5. اتصال به سیستم ارت

سیم ارت (سبز و زرد) به چاه ارت یا سیستم زمین ساختمان متصل می‌شود. این کار ایمنی کاربران و تجهیزات را تضمین می‌کند.

6. توزیع برق به واحدها یا تجهیزات

در نهایت، خروجی‌های تابلو به مدارهای مختلف (مانند روشنایی، پریزها یا تجهیزات خاص) متصل می‌شوند. برای هر بخش، از فیوزهای مناسب (مثلاً 10، 16 یا 20 آمپر) استفاده کنید.

ابزارها و تجهیزات مورد نیاز برای سیم‌کشی برق سه فاز

برای انجام این پروژه، به ابزارها و تجهیزات زیر نیاز دارید:

• کنتور سه فاز: برای اندازه‌گیری مصرف.
• کابل‌های مناسب: کابل‌های مسی با مقطع مناسب (حداقل 6 میلی‌متر مربع برای هر فاز).
• کلیدهای مینیاتوری: در آمپراژهای مختلف (10، 16، 20، 63 آمپر).
• شینه‌های مسی: برای اتصال نول و ارت.
• ابزارهای دستی: مانند پیچ‌گوشتی، انبردست، و مولتی‌متر برای تست مدار.
• لوله‌های محافظ: برای عبور کابل‌ها و جلوگیری از آسیب.

نکات ایمنی در سیم‌کشی برق سه فاز

رعایت ایمنی در این فرآیند حیاتی است:

• قطع برق: قبل از شروع کار، حتماً برق اصلی را قطع کنید.
• رعایت رنگ‌بندی: از استاندارد رنگ‌بندی سیم‌ها (قرمز، زرد، آبی) پیروی کنید.
• استفاده از تجهیزات استاندارد: از کابل‌ها و کلیدهای باکیفیت و دارای تأییدیه استفاده کنید.
• آزمایش مدار: پس از اتمام کار، با مولتی‌متر ولتاژ و اتصالات را تست کنید.

پرسش‌های متداول درباره سیم‌کشی برق سه فاز

1. آیا برق سه فاز برای خانه‌های معمولی مناسب است؟

بله، اگر مصرف برق شما بالا باشد (مثلاً به دلیل وجود آسانسور یا پمپ)، استفاده از برق سه فاز منطقی است.

2. هزینه سیم‌کشی سه فاز چقدر است؟

هزینه به عوامل مختلفی مانند متراژ کابل، نوع تجهیزات و دستمزد برقکار بستگی دارد، اما معمولاً بین 10 تا 30 میلیون تومان (در سال 1402) متغیر است.

3. آیا می‌توان بدون نول از برق سه فاز استفاده کرد؟

بله، در روش مثلثی (Delta) نیازی به نول نیست و فازها به صورت حلقه‌ای متصل می‌شوند.